Eerste bevindingen onderzoek Kunst in de Zorg
Wat is de waarde van actieve kunstparticipatie voor ouderen? Dat is één van de vragen die centraal staan in het onderzoek Kunst in de Zorg waarin het Lang Leve Kunst Fonds partner is. Uit het onderzoek op basis van inhoudelijke reacties van deelnemende ouderen komen drie belangrijke bevindingen: kunstparticipatie gaat vooral over het brengen van een gevoel van vrolijkheid en plezier, het bieden van uitdaging en het tot stand brengen van sociale interacties met kwaliteit.
Vrolijkheid en plezier
Figuur 1 laat een duidelijk patroon zien: kunstparticipatie gaat voor de deelnemers van het onderzoek voornamelijk over gevoelens, emoties en relaties met anderen. Het biedt deelnemers bovendien vrolijkheid en een goed gevoel: “Laat me vrolijk zijn en plezier hebben” en “helpt me om me beter te voelen”, zijn woorden die deelnemers zelf aan hun ervaring gaven en die vervolgens zijn opgenomen in de vragenlijst zoals is weergegeven in Figuur 2.
Figuur 1: Kunstparticipatie gaat over gevoel, emoties en relaties met anderen.
Figuur 2: Kunstparticipatie laat vrolijk zijn, plezier hebben en helpt beter te voelen.
“… Je komt er altijd blij vandaan en we lachen veel. Als je iets nieuws leert, dan voel je je ook wel weer een beetje kind. Dat is zo leuk eraan ook hè. … Ik voel me heerlijk kinderlijk, speels. Het gaat bijna als vanzelf.”
Deelnemer zang, Vrouw, 70-80 jaar.
Uitdaging
Deelnemers aan het onderzoek hechten veel waarde aan de uitdaging die kunstprojecten hen bieden. In Figuur 3 is te zien hoe in de meerderheid van de verzamelde verhalen ten minste iets wordt gezegd over het belang van uitdaging. Men benoemt bijvoorbeeld het leren van nieuwe vaardigheden, het overgaan van een drempel en het gevoel krijgen er nog toe te doen.
Figuur 3: Uitgedaagd worden is belangrijk voor deelnemers.
“… Het zingen dat is helemaal een uitdaging voor mij, want sinds ik Parkinson heb, kon ik niet meer zingen. Er kwam geen geluid meer uit mijn mond. Dus toen heb ik me er op gezet om weer te leren zingen. Elke dag oefenen… Ik heb mezelf wel weer leren zingen eigenlijk. Dus dat is leuk als dat dan is gelukt… Ik zing wel vals, maar ik zing wel.”
Deelnemer video, vrouw, 60-70 jaar.
Een diepere vorm van contact
Als laatste benoemen ouderen dat kunstparticipatie bijdraagt aan sociale interacties met een bepaalde kwaliteit die in het dagelijks leven minder snel voorkomt; zij hebben het over “op een andere manier contact maken”. In Figuur 4 is te zien dat het sociale aspect van kunstparticipatie vooral gaat over contact in het moment, het “samen leuke dingen doen”. Waar ouderen vooral over spreken is de kwaliteit van het contact, het even verbonden voelen met elkaar in het samen bezig zijn met kunst.
Figuur 4: Samen leuke dingen doen en op een andere manier contact maken staan voor deelnemers voorop.
”… Als je daar bent, dan ben je al gewoon in een andere wereld. In een andere dimensie ofzo. Je gaat naar een hoger level… Doordat je zoveel lacht, wordt je lijf anders. … Dan kom je uit je eigen lijf en dan ben je weer even 16 ofzo. Dat je zo gaat giebelen met elkaar en dingen doen waarvan je achteraf denk ja dat had ik misschien beter niet kunnen doen.” Deelnemer theater, vrouw, 60-70 jaar.
Achtergrond
Kunst in de Zorg is een landelijke onderzoek naar negentien kunstinitiatieven en programma’s waar ouderen actief bezig zijn met verschillende kunstvormen. Het onderzoek valt onder het ZonMw-programma Kunst en cultuur in de Langdurige Zorg en Ondersteuning en wordt uitgevoerd door Leyden Academy on Vitality and Ageing en Amsterdam UMC (VUmc).
De gebruikte methode is narratief onderzoek met behulp van SenseMaker®: Deelnemers delen ervaringen in de vorm van korte verhaaltjes. Vervolgens wordt duiding gegeven aan de verhalen middels een verdiepende vragenlijst. Op die manier kunnen patronen worden herkend: waar gaan de verhalen vooral over? Wat is belangrijk voor deelnemers? Welke woorden en welke waarde geven zij aan hun ervaringen?
Ga voor meer informatie naar https://www.kunstindezorg.com/ of neem contact op met Lieke de Kock (kock@leydenacademy.nl).
